*भ्रष्टाचार विरोधी जनआक्रोश समिती महाराष्ट्र राज्य (पश्चिम महाराष्ट्र) उपाध्यक्ष तथा माहिती अधिकार नियोजन समिती सांगली जिल्हा संस्थापक अध्यक्ष अहमद नबीलाल मुंडे यांचा लेख*

*संविधान आपणांस कळलं कां ??*

महामानव डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या अथक परिश्रमातून आपणांस राजकारण. समाजकारण. गोरगरीब लोकांचे हक्क अधिकार. शासकीय निमशासकीय कार्यालये. गाव. तालुका. जिल्हा. राज्य. देश. प्रत्येक समाजाला कुवतीनुसार आरक्षण.असे लोकांच्या हितासाठी नियम अटी शर्ती कलम कायदे. यांचा अनमोल खजिना म्हंजे भारतीय संविधान. आज सर्व व्यवस्था ही संविधानाच्या अधिन चालवली जाते. आणि लोकांचे हित जपले जाते.

आपणं पर्वा भारतीय संविधान दिन आनंदात साजरा केला काही सामाजिक संघटनांनी भारतीय संविधान याला मानवंदना दिली. तर काही संघटनांनी महामानव डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या पुतळ्यास हार गुच्छ व मानवंदना देऊन भारतीय संविधान दिन साजरा केला. पण खरोखरच आपणांस आपल्या राजकीय लोकांना समाजातील लोकांना भारतीय संविधान कळलं कां?? त्यांच्या कलमांची ओळख तरी आहे कां?? संविधान काय सांगते?? संविधानाचे महत्व काय?? भारतीय संविधानाचा कोणास फायदा झाला ?? असे अनेक प्रश्न आज आ वासून आपल्यापुढे उभे आहेत.

संविधान दिनानिमित्त मानवंदना दिली म्हणजे आपणांस संविधान कळलं कां?? महामानव डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांना मानवंदना दिली म्हणजे डॉ बाबासाहेब आंबेडकर व त्यांचे व्यक्तिमत्त्व आपणांस कळलं कां?? परिक्षण करण्याची गरज आहे.
भारतीय संविधान दिनाच्या निमित्ताने घटनेबद्दल प्रश्नोत्तरांरुपी अनन्यसाधारण माहिती आम्ही पोहोचवत आहोत. भारतीय संविधानाची ओळख लहानांपासून ते मोठ्यांपर्यंत व्हायला हवी.*
*** अस्पृश्यता पाळणे हा कोणत्या कलमाने दंडनीय गुन्हा आहे?***
*👉 कलम १७*
****संविधानाच्या मसुदा समितीचे अध्यक्ष कोण होते?***
*👉 डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर*
*”****संविधानात एकूण किती परिशिष्टे आहेत?***
*👉 १२ परिशिष्टे*
***संविधानात एकूण कलमे किती ?***
*👉 मूळ ३९५ कलमे (सध्यस्थितीत ४४८)*
***घटनेनुसार संघराज्याची अधिकृत भाषा कोणती ?**
*👉 हिंदी {इंग्रजीचाही वापर होऊ शकतो} (हा घटनासमितीतील सर्वाधिक वादाचा मुद्दा होता, असे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी आपल्या आठवणीत नमूद केले आहे.)*
**संविधानाच्या निर्मितीसाठी किती वेळ लागला?*
*👉 २ वर्ष ११ महिने १८ दिवस*
**भाषणस्वातंत्र्य आणि अभिव्यक्तिस्वातंत्र्य कोणत्या कलमाच्या अधिकारात येते?*
*👉 कलम १९ ते २२***
**नवीन राज्यांची निर्मिती कोणत्या कलमांतर्गत येते?*
*👉 कलम २***
**कोणत्या कलमांतर्गत समाजातील मागास घटकांच्या (विशेषतः आदिवासी व दलित घटकांना) उन्नतीस शासन बांधील आहे?***
*👉 कलम ४६*
**संविधानात कोणाचे हस्तलेखन आहे?**
*👉 बिहारी नारायण रायजादा (कॅलिग्राफी पद्धत), संविधान लिहिण्यासाठी २५४ दौत आणि ३०३ पेन वापरण्यात आले.***
* डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी कोणत्या अधिकाराचे वर्णन ‘संविधानाचे हृदय आणि आत्मा’ असे केले होते?**
*👉 घटनात्मक न्यायालयीन दाद मागण्याचा हक्क*
**संविधान सभेची प्रथम बैठक केव्हा पार पडली?*
*👉 ९ डिसेंबर १९४६**
**संविधानात समाविष्ट केलेल्या नागरिकांच्या हक्कांना काय म्हणतात?* *
*👉 मूलभूत कर्तव्य*
**१. भारतीय संविधानाने कोणते मूल्य स्वीकारले आहे*
*👉 धर्मनिरपेक्षतेचे*
**घटनेनुसार निवडणुका निर्भय वातावरणात पार पाडण्याची जबाबदारी कोणावर असते?* *
*👉 निवडणूक आयोग*
**संघशासनाला कोणत्या विषयावर कायदे करण्याचा अधिकार नाही?**
*👉 कायदा आणि सुव्यवस्था*
**संघशासनाच्या अधिकारांविषयीच्या सूचीला काय म्हणतात?**
*👉 संघसूची*
**शोषणाविरुद्धचा हक्क’ या अंतर्गत संविधानाने कोणत्या बाबींवर बंदी घातली आहे?**
*👉 माणसांची खरेदी-विक्री, गुलामगिरी व वेठबिगारी, कारखाने, खाणी किंवा इतर धोकादायक ठिकाणी मुलामुलींना कामावर ठेवणे.*
**मूलभूत अधिकारांचे रक्षक (fundamental rights protector) कोणाला म्हंटले जाते?**
*👉 सर्वोच्च न्यायालय, उच्च न्यायालय*
**भारतीय संविधान संपूर्ण ताकदीने केव्हा लागू झाले?*
*👉 २६ जानेवारी १९५०**
**कोणत्या कलमान्वये ६ ते १४ वर्षांपर्यंत मुलांना प्राथ. शिक्षणाची संधी उपलब्ध करून देण्यात आली? (right to education)**
*👉 कलम २१*
**सत्तेचे भारतात कोणत्या तीन प्रकारे विकेंद्रीकरण झाले आहे?**
*👉 कार्यकारी (प्रशासकीय), कायदेकारी (विधिमंडळे), न्यायालयीन*
**न्यायालयीन सत्तेचे सर्वोच्च अधिकार कोणाकडे असतांत *
*👉 सर्वोच्च न्यायालय*
**आणीबाणीचे कोणते तीन प्रकार आहेत?**
*👉 राष्ट्रीय आणीबाणी, प्रादेशिक आणीबाणी, आर्थिक आणीबाणी (३५८व्या* *कलमानुसार कलम १९ मधील नागरिकांचे अधिकार आणीबाणीच्या काळात आपोआप समाप्त होतात.)*
**भारतीय संविधानानुसार देशाचा प्रथम नागरिक कोणास म्हंटले जाते?**
*👉 राष्ट्रपती**
‌* संविधानातील मूलभूत कर्तव्यांची संख्या किती?** *(Fundamental duties)*
*👉 ११*
**भारतीय सैन्याचा सर्वोच्च सेनापती कोण? (Supreme commander)**
*👉 राष्ट्रपती*
**लोकसभेची व राज्यसभेची कमाल सदस्य संख्या किती?*
*👉 ५५२, २५०**
**लोकसभा आणि राज्यसभेच्या दोन अधिवेशनांमध्ये जास्तीत जास्त वेळेचे अंतर किती असावे?**
*👉 ६ महिने*
**राज्याचा कार्यकारी प्रमुख कोण असतो?**
*👉 राज्यपाल*
**भारतात एकूण किती राज्यांत विधान परिषद अस्तित्वात आहे?**
*👉 ६ (सध्या प.बंगाल मध्येही)**
**विधानसभेचे वर्षातून कमीतकमी किती अधिवेशन होणे गरजेचे आहे?**
*👉 २ अधिवेशने*
**सर्वोच्च न्यायालयाच्या मुख्य न्यायाधीशांची नियुक्ती कोण करतात? व एकूण संख्या किती आहे?**
*👉 राष्ट्रपती करतात, एकूण संख्या ३४*
**मंत्रिमंडळ कोणाला जबाबदार असते?**
*👉 लोकसभेला*
**कोणत्या कलमांतर्गत बालमजुरी व मानवी तस्करी (human trafficking) पासून सं‍रक्षण मिळाले आहे?**
*👉 कलम २३ व कलम २४*
**अल्पसंख्याकांना संरक्षण व स्वतःच्या शिक्षणसंस्था स्थापण्याचे स्वातंत्र्य कोणत्या कलमांतर्गत प्राप्त झाले?**
*👉 कलम २९ व कलम ३०*
** मूलभूत अधिकारांचे हनन झाले आहे असे वाटल्यास कोणत्याही व्यक्तीला कलम ३२ अन्वये कुठे तक्रार करता येते?**
*👉 थेट सर्वोच्च न्यायालयात*
**अनुसूचित जाती जमाती आणि इतर दुर्बल घटकांचे शैक्षणिक आणि आर्थिक हित संवर्धन कोणत्या कलमांतर्गत करण्यात आले आहे?**
*👉 कलम ४६*
**भारतीय संविधान लागू करण्यापूर्वी संविधान सभेच्या किती बैठका झाल्या?**
*👉 ११ सत्रे (बैठका)*
**राज्यघटनेच्या अंतिम मसुद्याची एकूण किती वाचने झाली?**
*👉 तीन*
*• प्रथम वाचन (४ नोव्हेंबर ते ९ नोव्हेंबर १९४८)*
*• दुसरे वाचन (१५ ऑक्टोबर  ते १७ ऑक्टोबर १९४९)*
*• तीसरे वाचन(१४ नोव्हेम्बर ते 26 नोवेम्बर १९४९)*
**कितव्या वयानंतर सर्वांना सार्वत्रिक प्रौढ मताधिकार दिलेला आहे?**
*👉 सुरुवातीला २१ वर्षे, परंतु १९८९ साली झालेल्या ६१ व्या घटनादुरुस्तीनंतर १८ वर्षे*
**संविधानाच्या सरनाम्यातील शब्दांचा योग्य क्रम कोणता?**
*👉 सार्वाभोम, समाजवादी, धर्मनिरपेक्ष, लोकशाही, गणराज्य*
**कायद्यामोर सर्वाना समान वागणूक ही बाब कोणत्या मूलभूत हक्कांर्तगत येते?**
*👉 समानतेचा हक्क*
**भारतीय संविधानानुसार कोणत्या अधिकारांवर निर्बंध टाकता येत नाही? किंवा उल्लंघनही करता येत नाही?**
*👉 मूलभूत अधिकार*
**सध्यस्थितीत अस्पृश्यता निर्मूलन कायद्याचे नाव काय आहे?**
*👉 नागरी संरक्षण अधिनियम*
**राष्ट्रपती व उपराष्ट्रपती पदाची निर्मिती कोणत्या कलमांतर्गत झाली?**
*👉 कलम ५२, कलम ६३*
**कलम ७८ नुसार राष्ट्रपतीने वेळोवेळी मागविलेली माहिती पुरवणे कोणाचे कर्तव्य आहे?*
*👉 प्रधानमंत्री यांचे**
**राष्ट्रपतीला वटहुकुम काढण्याचा अधिकार कोणत्या कलमांतर्गत आहे?**
*👉 कलम १२३*
**भारतीय संविधानाचे नागरिकांप्रती मुख्य उद्दीष्ट काय?**
*👉 न्याय, स्वातंत्र्य, समानता, बंधुता*
**भारतीय राज्यघटनेचे शिल्पकार कोणास म्हंटले जाते?**
*👉 डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर, कारण संविधान बनवण्यात डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांचा संपूर्णपणे सिंहाचा वाटा व महत्त्वाचे योगदान होते आणि त्यांनी ते अथक परिश्रमाने, जोमाने व प्रभावीपणे जोपासले.**
आपणांस वरील प्रमाणे एवढं जरी भारतीय संविधान कळलं तरी आपली संविधान दिन साजरा करण्याची व महामानव डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांना मानवंदना देण्याचा हेतू खरोखरच साध्य होईल आणि आपणं कृतज्ञता व्यक्त केल्यासारखे सुध्दा होईल.
बांधकाम कामगार व इतर श्रमजीवी कर्मचारी युनियन इस्लामपूर
रुग्ण हक्क व अधिकार समिती सांगली जिल्हा
रेशन अधिनियम कायदा २०१३ रक्षक समिती सांगली जिल्हा
माहिती अधिकार नियोजन समिती सांगली जिल्हा
मौलाना आझाद विचार मंच सांगली जिल्हा
भ्रष्टाचारविरोधी जनआक्रोश महाराष्ट्र राज्य पश्चिम महाराष्ट्र उप अधक्ष
संस्थापक अध्यक्ष अहमद नबीलाल मुंडे
9890825859