*जागतिक साहित्य कला व्यक्तित्व विकास मंचच्या सन्मा सदस्या लेखिका कवयित्री अंजली दीक्षित पंडित लिखित अप्रतिम लेख*

*गोष्टींची गोष्ट*

एक असतो आपल्या बुद्ध्यांक, इंटेलिजन्स कोशंट आणि एक असतो आपला भावनिक अंक म्हणजे इमोशनल कोशंट. ज्याचा आय क्यू जास्त ती व्यक्ती जीवनात यशस्वी होईलच पण नाते संबंधात, मैत्रीमध्ये यशस्वी होण्यासाठी भावनिक अंक जास्त असणं गरजेचं असतं. माणसानं विज्ञानाच्या मदतीने आधुनिक जगामध्ये कितीही प्रगती केली, तो चंद्रावर गेला, मंगळावर जरी गेला तरी तो एकटा किती दिवस तिथे राहू शकतो? त्याला आपल्यासारख्याच बोलणाऱ्या माणसाच्या सहवासाची नितांत गरज असते. कारण त्याला व्यक्त व्हायचं असतं. आपली गोष्ट सांगायची असते, दुसऱ्याची गोष्ट ऐकायची असते.सुरवातीला इतरांनी बोललेल ऐकून ऐकून तो भाषा शिकतो आपली संस्कृती शकतो आजूबाजूच्या परिस्थितीचा अंदाज लावू शकतो. चांगलं काय आणि वाईट काय या मधला फरक ओळखायला शिकतो आणि त्याप्रमाणे मग स्वतः कसं वागायचं याचाही निर्णय तो घेऊ शकतो. पण हे तेव्हाच होतं जेव्हा त्याच्या कानावर लहानपणापासून सतत काही ना काही पडत राहिलं तर. मग त्या दुसऱ्या लोकांमध्ये चाललेल्या गप्पा असोत किंवा अगदी खास आपल्यासाठी म्हणून काढलेल्या वेळात सांगितलेली एखादी रम्य कथा असो. आणि याच वेल्हाळ गोष्टींचं जग जर का आजी आजोबांनी किंवा आई-बाबांनी आपल्याला दाखवलेलं असेल तर मग तर त्या दोघांच्या भावबंधातून निर्माण झालेला जो अदृश्य धागा असतो तो इतका घट्ट असतो की अगदी म्हातारं होईपर्यंत आपण त्या स्मृतींना जपून ठेवतो.

*’एकदा काय झालं’* म्हणून गोष्ट सांगायला सुरुवात केली की मग पऱ्यांच्या अलवार हव्याहव्याशा राज्यात, राक्षसांच्या अक्राळविक्राळ गुहेत, देवांच्या मोठमोठाल्या भव्यदिव्य प्रासादात, करवंदीच्या बोचऱ्या जाळीत, कधी उंच उंच पर्वत शिखरांवरच्या चमचमत्या बर्फात, बोलक्या प्राण्यांच्या विश्वात,अंधाऱ्या किट्ट काळोखाच्या गर्द झाडीत, जंगलात तर कधी भुताखेतांच्या गूढ काळ्या पडक्या वाड्यात… गोष्टींची जादुई सफर पिसासारखं मनाला हळुवार हलकं करून दूर दूर पर्यंत फिरवून आणते. आपल्यातलं मूल अगदी भाबडं होऊन डोळ्यात प्राण आणून या गोष्टी ऐकतं. जशी गोष्ट पुढे जाईल तसतसं कल्पनेतच जादुई जंगल उभं राहतं, मोठमोठे धबधबे त्यातले फेसाळ पाणी अंगावर येतं, कधी कधी मन मासळी होऊन सुळ्ळकन् पाण्यात जाऊन येतं तर कधी घशाला कोरड पडून थकून गेलेले पाय वाळवंटातल्या उष्ण उष्ण रेतीवर चटके सोसत अडखळत पडायला लागतात. गोष्टीतले हावभाव नितळ निरागस चेहऱ्यावर उमटायला लागतात. त्यातले राग लोभ, चिंता, बदला, हाणामारी, लागणं, पडणं,रडणं, माया, प्रेम, जिव्हाळा अशा कितीतरी भावभावनांची सुरेख साखळी तयार होते. आयुष्यात पुढे येऊ शकणाऱ्या भावनिक चढ उतारांची ओळखच करून देत असतील का या गोष्टी? कदाचित हो. एखादे जीवनमूल्य किंवा एखादा उदात्त विचार, उपदेश जर मुलांना सरळ शब्दात लागू पडत नसेल तर या मार्गाने तो हमखास पोहोचवला जाऊ शकतो. किंबहुना तो त्यांच्या सबकॉन्शियस माईंड मध्ये हलकेच घट्ट रुजवून देता येतो. ही सगळी गोष्टींमधली फॅन्टसी कितीही मोठं झालं तरी मनाला हवीहवीशी वाटते. अजूनही राजा राणीच्या राज्यात सर्व काही छान चाललं असताना होणारं परकीयांचं आक्रमण, राजकुमाराच्या शौर्यामुळे राज्यावरचं संकट टळलं तरी त्याला राजसिंहासनावर बसण्याचा अधिकार डावलला जाणं अशा कथा मनाला भुरळ घालतात आणि याच गोष्टींवर बेतलेली फिल्म करोडोंचा धंदा देखील करते.

असो, तो आपला विषय नाही,आज तरी. आपली गोष्ट आहे गोष्टींची. जादुई राज्यात रमलेली इवली इवली मनं गोष्ट संपली तरी त्यातनं बाहेर पडता पडत नाहीत. त्या गोष्टींचं गारुड मनावर तर चढतंच पण ते शरीरावरही चढतं. लहानपणी देहभान हरपून ज्यांना गोष्टी ऐकायला वाचायला मिळाल्या त्या मुलांचे भाव विश्व नक्कीच खूप दर्जेदार असेल, नाही का? या गोष्टी आपल्याला कुठे कुठे फिरवून आणतात. कधी बोट धरून हलके हलके पावले टाकायला शिकवतात, कधी मातीवरून चालताना पायाला टोचलेले खडे अंग किंचित मागे झुकवून पाय तिरका करून एका हाताने झटकायला लावतात, वाऱ्यावर भुरभुरणारे सोनेरी दाट रेशमी केस राजपुत्रासाठी खिडकीतून खाली टाकायला सांगतात, कधी खोल खोल समुद्राच्या तळाशी गेलेली अंगठी मासळीच्या पोटातून बाहेर काढायला लावतात …आणखी खूप काही. विशेष गंमत या गोष्टींची असते ती ही की हे सगळं आपल्या डोळ्यासमोर आत्ता अगदी ताजं ताजं घडतंय असंच ऐकणाऱ्याला वाटत राहतं. त्या मासेमाऱ्यांनं जाळ्यात पकडलेल्या मासळीची तडफड सुद्धा क्षणभर आपण अनुभवलेली असते. तिचा ओलसर गिळगिळीत स्पर्श आपल्या हाताला झालेला असतो. ही आपल्या मेंदूची अमूर्त दृश्य सुद्धा मूर्त करून पाहण्याची ताकद म्हणावी की सांगणाऱ्याच्या कथन शैलीलाच निर्विवाद श्रेय द्यावं? काहीही असो. कदाचित दोन्ही गोष्टींचा तितकाच तोलामोलचा ताळमेळ कारणीभूत असू शकतो. असच असावं. कारण देणारा देत असतो पण घेणाऱ्यानंसुद्धा ते तितकच उत्कटतेनं घेतलं तर सगळी गोष्ट जमून येणार. आणखी एक गंमत म्हणजे ऐकणाऱ्याला दरवेळी गोष्टीत काहीतरी नवीन हवं असतं किंवा आख्खी गोष्टच नवी ऐकायची असते. तशी ती सांगण्यापूर्वी पूर्वअटच घातली जाते म्हणा हवं तर. म्हणजे गोष्टी आयत्यावेळी तयार करून सांगणाऱ्याच्या कलेची तर हातोटीच सिद्ध होते. रंगवून रंगवून रसभरीत वर्णनासकट ऐकणाऱ्याला खिळवून ठेवणं आणि शेवटच्या क्षणाला अगदी अनपेक्षित कलाटणी देऊन गोष्टीतली उत्सुकता ताणून धरणं हा खरंच एक सुंदर कलाविष्कार आहे.

आपल्या मनानं सुंदर सुंदर गोष्टी तयार करून सांगणं कसं शक्य होत असेल बरं काही लोकांना? खरं तर त्यांची जबरदस्त निरीक्षण शक्ती या कामी खूपच उपयोगी पडत असते. कुठल्या कुठल्या बारीकसारीक गोष्टी नकळत मन:पटलावर नोंदवून घेतल्या जातात आणि मग उचित वेळ प्रसंग पाहून अपसूकच त्याची एक सुबक सुंदर अशी साखळी तयार होऊन ती गोष्ट रूपात सादर होत असते.तशी तर आपल्या आजूबाजूच्या प्रत्येक गोष्टीत एक एक लाखमोलाची गोष्ट लपलेली आहे. वहीत ठेवलेल्या मोरपिसात, कच्च्या वहीच्या शेवटच्या पानावर, रुमालाच्या घडीत, कपाटातल्या स्वतःच्या कप्प्यात, आईच्या कुशीत, खेळण्यांच्या बॉक्समध्ये, अडगळीच्या खोलीत, बाबांच्या मायेतही आणि रागावण्यातही, खिडकीतून आत डोकावणाऱ्या उन्हाच्या सोनेरी कवडशांमधे, जुन्या माजघरातल्या खुंटीवर, तर कधी तारा मोडलेल्या गळक्या छत्रीत, मंदिराच्या घंटानादात, शाळेत,अंगणात, मऊ लुसलुशीत गवताच्या पात्यांमध्ये, झुळझुळ वाहणाऱ्या स्वच्छ नितळ झऱ्याच्या पाण्यात, वाऱ्याच्या गाण्यात, जंगली फुलांच्या उन्मादक गंधात, नक्षीदार जाळी पडलेल्या पिंपळाच्या पानात…… आणि असे कितीतरी मनाचे कप्पे उघडता येतील गोष्टींसाठी. अट एकच; फक्त तुमच्या आणि गोष्ट ऐकणाऱ्याच्या मनाच्या तारा जुळलेल्या असाव्यात तरी किंवा ऐकता ऐकता जुळाव्यात तरी. मग हा अनमोल खजिना हस्तेपरहस्ते एका पिढीकडून पुढच्या पिढीकडे निःशंक पणे प्रवाहीत होत राहील आणि येणार्या पिढ्यांचं भावविश्व आणखीनच समृद्ध करत राहील, हो ना?

सौ. अंजली दीक्षित-पंडित

९८३४६७९५९६